Het initiatief van GeenPeilheeft de drempel van 300.000 handtekeningen ruimschoots gehaald, een knappe prestatie. In het voorjaar van 2016 organiseert de Nederlandse regering een raadgevend referendum over het Associatieakkoord tussen de EU en Oekraine – een akkoord dat al ondertekend is door 26 van de 28 lidstaten en waarbij alle parlementen met overweldigende meerderheid ja hebben gezegd.
Volgens de initiatiefnemers van GeenPeil staat ‘de democratie op het spel’ en is dit referendum een uitgelezen kans om het Europese project halt toe te roepen. In een debat bij RTLZ met GeenPeil-aanvoerder Thierry Baudet, noemde hij het referendum zelfs ‘de heruitvinding van de boekdrukkunst’ waarbij het volk ‘bottom-up’ in opstand komt tegen de elite.
Je kunt het debat hierterugkijken. In dit blog som ik de argumenten nogmaals op waarom A) GeenPeil geen goed initiatief is en B) Nederland niet zonder de Europese Unie kan.
Paardenmiddel
Het referendum is een paardenmiddel dat op de verkeerde manier en op het verkeerde moment wordt ingezet. GeenPeil zegt dat dit referendum niet gaat over Oekraine. Maar over onze democratie die op het spel staat.
Op het nationale niveau is genoeg democratische controle op Europees beleid. Europa is een permanent onderhandelingsspel op basis van mandaten van het parlement. Zo hebben we felle discussies gezien over bijvoorbeeld het tweede steunpakket voor de Grieken, en recent het debat over de Europese verdeelsleutel van vluchtelingen.
Het parlement is het juiste forum voor het geven van een mandaat aan Nederlandse ministers om in Brussel te onderhandelen, niet een stemhokje met een ja/nee knop.
Verkeerd onderwerp, valse framing
Het associatieverdrag met Oekraine betekent niet dat het land lid wordt van de EU. We hebben dit soort verdragen ook met Georgie en Moldavie. En dan nog. Met Turkije wordt al vijftig jaar gepraat maar dat land wordt simpelweg nooit lid – bijvoorbeeld omdat meerdere anti-Turkse landen referenda zullen houden als de toetreding ter sprake komt. De EU wordt op termijn nog ietsjes groter, maar alleen met een paar kleine landen op de Balkan ergens rond 2025. Daarna is het afgelopen.
Zo’n associatieverdrag gaat om het exporteren van stabiliteit, het is een soort uitgebreid handelsverdrag. En dat heeft Oekraine, een falende staat in Oost-Europa, keihard nodig. Europa is nu omringd door een ring van vuur, kijk maar naar het Midden-Oosten. We moeten nu vooral samenwerken in plaats van ons opsluiten.
Betere onderwerpen voor referenda
Nu ben ik niet tegen referenda maar wel tegen deze opzet. Als Europa besluit tot een gemeenschappelijk asielbeleid, moet daarover een referendum komen. Als we een echt bestuur krijgen voor de eurozone, moet de kiezer zich daarover uitspreken. Ik had liever gezien dat Nederland bij de invoering van de euro of de toetreding tot de interne markt (vrij verkeer van personen, kapitaal, goederen en diensten) een volksraadpleging had gehouden. Dat waren twee echt ‘beslissende momenten’ waarbij we grote delen van onze soevereiniteit overhevelden naar Brussel.
Het tekort aan democratie is er, maar niet in Den Haag
Waar Europa echt tekort schiet is de democratie op het Brusselse niveau. Om maar met Wilders te spreken: daar zit het werkelijke nepparlement. Er is in het Europees Parlement nauwelijks debat, zijn werk gaat aan de mensen voorbij, zijn invloed is beperkt en er is geen oppositie of coalitie.
Nu de Europese Unie steeds meer macht krijgt, moet de democratie in het ‘verre’ Brussel worden versterkt. Ik wil dat langs nationale lijnen doen: het opnieuw invoeren van een dubbelmandaat zodat Tweede Kamerleden ook in het Europees Parlement zitten. En een rechtstreeks gekozen commissaris.
Europa heeft een gedeelde geschiedenis
Ik kan hier een verhaal ophangen over de vele voordelen van Europese integratie, of waarom meer Europa moet. Maar dat doe ik niet. Ik geloof in Europa, in een continent dat een gezamenlijke, gedeelde en rijke geschiedenis heeft. We moeten nu en in de toekomst die gezamenlijkheid benadrukken. De natiestaat is een recente uitvinding. Ik zeg niet dat die weg moet, maar wel dat er ook altijd een Europese geschiedenis is geweest.
Ja, de Grieken en de Finnen, de Ieren en de Portugezen, de Nederlanders en de Polen – wij delen DNA, in letterlijke, figuurlijke, culturele en historische zin. Laten we daar naar handelen in plaats van ons op te sluiten in het eigen gelijk.
Nationale identiteiten blijven de leidraad
Thierry c.s. willen terug naar het veilige verleden. Maar dat is niet realistisch. We kunnen globalisering niet ontkennen of de ICT-revolutie terugdraaien. Grenzen zijn en worden gesloopt, irrelevant. De staat wordt steeds machtelozer.
Moeten we dan opgaan in een Verenigde Staten van Europa? Absoluut niet. Nationale identiteiten blijven belangrijk. Ik geloof zelf absoluut niet in Europese partijen, of in Europese democratie. Ik zal van mijn levensdagen niet op een Finse presidentskandidaat stemmen, wel op een Nederlandse commissaris.
Doorgeslagen balans tussen EU en lidstaten
Ik wil dat er een betere balans tussen de EU en de lidstaten komt. Die is nu volstrekt verstoord door de snelle uitbreiding en verdieping van de EU. Op sommige vlakken als economisch bestuur en buitenlands beleid hebben we meer Europa nodig. Het alternatief is de eurozone opheffen en grenscontroles weer invoeren. We zitten met een halfbakken project, we staan in het midden van de Rubicon – gaan we door of waden we terug?
Mochten we het halfbakken project afwerken, dan kunnen we op een aantal terreinen ook weer macht teruggeven aan de lidstaten. Bijvoorbeeld door het stoppen van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en het stopzetten van de Structuurfondsen. We kunnen ook de verdere uitbreiding stopzetten en limiteren tot de Balkan.
De ‘ever closer union’ van steeds diepere integratie heeft nu wel zijn grenzen bereikt, maar we moeten niet het kind met het badwater weggooien. Referenda zijn nuttige en noodzakelijke instrumenten om burgers (eindelijk) bij Europa te betrekken, maar dan moet de vraag die op tafel ligt wel proportioneel zijn. Daarom is het referendum in het Verenigd Koninkrijk helemaal geen slecht idee. Laat de ultiem eurosceptische Britten zich maar eens uitspreken, of ze nu wel of niet volwaardig bij de Europese club willen horen.