Op 11 november sprak ik de volgende column uit voor een groep Nederlandse rijksambtenaren, die hier in Brussel op werkbezoek waren.
De geschiedenis als een losgeslagen paard
We leven 26 jaar na de val van de Muur en dit is een tijdperk waarin de geschiedenis niet voorbij is, maar juist als een losgeslagen paard ruiterloos door Europa draaft. Telkens weer worden we overvallen door historische gebeurtenissen op ons continent en bij de buren. Dachten we dat vorig jaar een krankzinnig jaar was, met Russische agressie, een neergeschoten verkeersvliegtuig en oplaaiende oorlogen in het Midden-Oosten, 2015 doet dat nog eens dunnetjes over. Een greep uit de gebeurtenissen van dit jaar die de Europese Unie tekenen/bepalen:
Een miljoen mensen zullen dit jaar naar Europa vluchten,een verviervoudiging van 2014. Nu al zijn er minstens 750.000 vluchtelingen geteld – en dat is niet het hele plaatje.
De eurozone heeft op een haar na een lid verloren, na een onvoorstelbaar scenario inclusief een referendum over een miljardenpakket, een in het geniep opnamen makende minister van Financien, een uitgeputte Merkel en een speech in het Europees Parlement van Guy Verhofstadt die miljoenen keren is bekeken. Griekenland heeft het drama uitgevonden, zo weten we, en die kunstvorm houden ze hoog.
Terreuraanslagen op en rond Europaschokten onze samenlevingen. Zijn we Charlie Hebdo nu al vergeten? Misschien wel, door alle bloederigheid die sindsdien heeft plaatsgevonden.
Oekraine staat nog steeds op de rand van instorten, maar intussen lukte het een burgerbeweging in een van de rijkste lidstaten van de EU om een referendum over het Associatieakkoord te houden.
De Britse premier Cameron dreigt met een stemadvies voorvertrek uit de EU,voor dat andere referendum in het VK, als de Unie niet instemt met ‘hervormingen’ als beperking van sociale rechten voor migranten, schrappen van de ever closer union clausule en het beter respecteren van het verschil tussen eurozone en niet-eurozone lidstaten binnen de EU.
Een van de meest gerespecteerde bedrijven uit de wereld, uit een van de meest rigoreuze landen ter wereld als het gaat om de rule of law, blijkt massale fraude te hebben gepleegd met emissiestandaarden voor motoren. Wat blijkt nu: de lidstaten die een grote autoindustrie hebben, zijn er in geslaagd de EU buiten de deur te houden voor onafhankelijke testen voor auto’s. Het zijn de Amerikanen geweest die de zaak aan het licht brachten, ondanks hun quote unquote neo-liberalisme.
Over de Amerikanen gesproken: die hebben een vergaand handelsverdrag gesloten met Oost-Azie terwijl Europa zeer aarzelt over TTIP. Gaan we onze ‘way of life’ opgeven, de markt openen voor chloorkippen en gemodificeerd voedsel? De campagnevoerders tegen TTIP zijn dermate succesvol met hun doemverhalen, dat het verdrag onderhand echt in de gevarenzone komt. Terwijl het aandeel van Europa in de wereldeconomie jaar in, jaar uit krimpt en dit handelsverdrag de laatste kans is voor het Westen om standaarden te bepalen.
De Commissie spreekt zelf over de ‘laatste kans’ die Europa heeftom bijeen te blijven. Onze eigen commissaris Timmermans is somber en voorziet een mogelijk falen van het project. Intussen is het ijzeren gordijn in Midden-Europa terug van nooit weggeweest. Maar ditmaal staat dat gordijn tussen de lidstaten, en niet tussen het Westen en Rusland.
De geschiedenis herhaalt zich ook in Syrie.Daar bombarderen Russen rebellen die met Amerikaanse wapens vechten. Waar hebben we dat eerder gezien? Precies, in Afghanistan in de jaren tachtig. Een paar jaar geleden was het opheffen van de NAVO nog als een serieuze optie gezien. Nu ja, die optie is onderhand wel van tafel.
Er is ook goed nieuws te melden, not all is lost.De eurozone groeit weer. De werkloosheid daalt,soms spectaculair, en dat is heel belangrijk omdat een verloren generatie dreigt, vooral in zuid-Europa. Het vertrouwen van burgers in de EU neemt overigens toe.
De Commissie heeft duidelijk een nieuwe weg ingeslagen.Echte resultaten laten op zich wachten maar er is veel grondwerk gedaan om Europa sterker en ook leaner te maken. Denk bijvoorbeeld aan de Digital Single Market Strategy, aan het hervormen van de interne markt en het uitbouwen van het buitenlands beleid. Maar ook de inzet voor de aanstaande klimaattop in Parijs staat bol van de ambitie, al kan dat natuurlijk wel een tandje hoger want het bestrijden van klimaatverandering gaat lang niet snel genoeg.
Ik woon nu drie jaar in Brussel en het tempo van de historische veranderingen is adembenemend. Zelfs in deze hoofdstad van Europa staan we niet stil: deze buurt was ronduit verwaarloosd, maar nu is er een Apple store om de hoek, de weg voor de deur is eindelijk vernieuwd en er is zowaar een grote voetgangerszone in het centrum gerealiseerd. Zelfs de bouwwerven van de metrostations Arts-Loi (Kunst-Wet) en Schuman zijn bijna voorbij, na jarenlang argeloze bezoekers van Brussel te hebben geterroriseerd!
Maar ook hier zien we het conservatieve Europa de loef opsteken: duizenden migranten mochten maandenlang in een park slapenwaarbij de overheid weigerde te helpen. En onder druk van de taxilobby is Uberpop in deze stad verboden.
2015 is bijna voorbij. Wat zal 2016 ons brengen? Ik hoop over een jaar weer een verhaal te houden voor deze groep. En ik hoop dan ook dat Europa en de wereld in iets rustiger vaarwater komt. Het galopperende paard zonder ruiter mag van mij wel eventjes in de stal.
Joop Hazenberg is EU Watcher.